Đối với quyền yêu cầu Tòa án áp dụng thời hiệu trong vụ án dân sự, Bộ luật Dân sự 2015 và Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 đã có quy định. Tuy nhiên, không phải đương sư nào cũng biết được mình có quyền này. Như vậy, trong quá trình giải quyết vụ án dân sự, Thẩm phán có phải giải thích cho đương sự quyền yêu cầu Tòa án áp dụng thời hiệu hay không?
Căn cứ quy định tại Điều 149 Bộ luật Dân sự 2015 có quy định “Thời hiệu là thời hạn do luật quy định mà khi kết thúc thời hạn đó thì phát sinh hậu quả pháp lý đối với chủ thể theo điều kiện do luật quy định” và “Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ, việc.
Theo đó, Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ án dân sự, việc dân sự. Trên thực tế, có Thẩm phán sẽ giải thích và có Thẩm phán sẽ không giải thích cho đương sự có quyền yêu cầu áp dụng thời hiệu. Trường hợp trong vụ án dân sự có thời hiệu khởi kiện đã hết, Thẩm phán giải thích mà đương sự yêu cầu áp dụng thời hiệu thì Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự theo quy định tại điểm e khoản 1 Điều 217 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Nếu Thẩm phán không giải thích và đương sự không biết được quyền này để yêu cầu áp dụng thì Tòa án vẫn sẽ giải quyết vụ án bình thường mặc dù thời hiệu khởi kiện đã hết.
Hiện nay, pháp luật chưa có quy định Tòa án phải giải thích cho đương sự được biết để thực hiện quyền này. Do đó, để đảm bảo tính thống nhất trong quá trình xét xử vụ án dân sự, ngày 30/6/2020 Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Công văn 89/TANDTC-PC về thông báo kết quả giải đáp trực tuyến một số vướng mắc trong xét xử, trong đó có nội dung giải thích cho đương sự quyền áp dụng thời hiệu, cụ thể như sau:
“3. Trong quá trình giải quyết vụ án, Thẩm phán có phải giải thích cho đương sự quyền yêu cầu Tòa án áp dụng thời hiệu hay không? (nhiều trường hợp do đương sự không hiểu biết và những người tiến hành tố tụng không giải thích trước khi Tòa tuyên án sơ thẩm dẫn đến đương sự mất quyền yêu cầu áp dụng thời hiệu).
Theo quy định tại Điều 48, Điều 210, Điều 239 của Bộ luật Tố tụng dân sự thì Thẩm phán, chủ tọa phiên tòa có trách nhiệm phổ biến, giải thích về quyền và nghĩa vụ cho đương sự đối với những trường hợp mà Bộ luật Tố tụng dân sự quy định, ví dụ quyền và nghĩa vụ của đương sự quy định từ Điều 70 đến Điều 73; khoản 6 Điều 48 của Bộ luật Tố tụng dân sự…
Bộ luật Tố tụng dân sự không quy định trách nhiệm của Thẩm phán về việc phổ biến và giải thích cho đương sự quyền yêu cầu áp dụng thời hiệu. Mặt khác, khoản 2 Điều 184 của Bộ luật Tố tụng dân sự quy định: “Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc…”.
Để bảo đảm bình đẳng về quyền và nghĩa vụ giữa các đương sự trong quá trình giải quyết vụ án, Thẩm phán không giải thích cho đương sự quyền yêu cầu áp dụng thời hiệu”.
Như vậy, căn cứ theo quy định của pháp luật và Công văn 89/TANDTC-PC ngày 30/6/2020 Tòa án nhân dân tối cao thì trong quá trình giải quyết vụ án, Thẩm phán không phải giải thích cho đương sự quyền yêu cầu áp dụng thời hiệu.
Trên đây là các quy định của pháp luật liên quan Thẩm phán có phải giải thích cho đương sự quyền yêu cầu áp dụng thời hiệu. Mọi thắc mắc hoặc cần hỗ trợ pháp lý liên quan đến vấn đề trên vui lòng liên hệ TP LAW để được tư vấn theo thông tin sau: E-mail: info@tplaw.vn hoặc Điện thoại: 028 3831 3123 hoặc đến trực tiếp trụ sở Công ty theo địa chỉ: 203/6/1 Huỳnh Văn Nghệ, P.12, Q.Gò Vấp, TP.HCM./.
Chuyên viên pháp lý: LÊ THÀNH ĐẠT